ตัวอย่างสำนวนไทยและความหมาย
อย่าแหย่เสือหลับ
ความหมายสำนวนนี้คือ อย่าก่อเรื่องกับผู้มีอำนาจ เพราะแม้ภายนอกจะดูสงบนิ่งแต่ถ้าผู้นั้นโกรธหรือไม่พอใจขึ้นมาก็สามารถทำร้ายหรือทำให้เกิดอันตรายแก่เราได้ เสือเป็นสัตว์ที่ดุร้ายอยู่แล้วเมื่อเราเอาไม้แย่ในขณะที่มันหลับมันย่อมไม่พอใจมันตื่นขึ้นมาอาจจะทำร้ายเราได้ ทำนองเดียวกันอย่าไปมีเรื่องกับผู้มีอำนาจเพราะจะทำให้เราเดือดร้อนแม้เขาจะดูสงบนิ่ง จึงเป็นที่มาของสำนวนไทยอย่าแหย่เสือหลับ
ไก่เห็นตีนงูงูเห็นนมไก่
ความหมายของสำนวนนี้หมายถึง คนสองคนที่ต่างคนต่างรู้ เรื่องราวมีมาแต่เดิมของอีกฝ่ายมาเป็นอย่างดีหรือรู้ความลับของอีกฝ่าย โดยที่คนอื่นไม่ทราบหรือรู้เรื่องของคนสองคนนี้เลย เช่น คนสองคนทำตนเป็นคนมั่งมีหรือมีความรู้สูงเพื่้ออวดคนอื่น ๆ แต่ทั้งสองคนนี้ต่างรู้ไส้กันดีว่าแท้จริงแล้ว อีกคนหนึ่งก็ไม่มีเงิน อีกคนหนึ่งก็ไม่มีความรู้เลยอะไรเลย เมื่อมาพบกันเข้าจึงเท่ากับว่า ไก่เห็นตีนงู งูเห็นนมไก่ ซึ่งในความเป็นจริงแล้วงูก็ไม่มีตีน ไก่ก็ไม่มีนม
แพ้เป็นพระชนะเป็นมาร
ความหมายสํานวนสุภาษิตนี้ หมายถึงการยอมแพ้หรือยอมความให้อีกฝ่ายเป็นผู้ชนะ เพื่อให้เรื่องราวที่มีปัญหาสงบหรือยุติลงด้วยการอดกลั้นระงับความโกธรไม่ต่อปากต่อคำ ถ้าหากไม่ยอมแพ้หรือต่อปากต่อคำไปอีกก็อาจจะมีปัญหาเป็นเรื่องเป็นราวบานปลายใหญ่โตเกิดขึ้นได้
แกว่งเท้าหาเสี้ยน
ความหมาย คนที่ชอบทำอะไรเป็นการสอดแทรกหรือเข้าไปยุ่งกับเรื่องของผู้อื่นโดยไม่จำเป็น จนตัวเองได้รับความเดือดร้อนหรือคนที่ชอบรนหาเรื่องใส่ตัวแส่เข้าไปยุ่งกับเรื่องของคนอื่นโดยไม่จำเป็นทั้งๆที่เรื่องนั้นไม่ได้เกี่ยวข้องกับตนเองแม้แต่น้อยนิด จนตัวเองได้รับความเดือดร้อน หาเรื่องมาใส่ตัวเองแท้ๆอยู่ดีๆไม่ชอบกลับหาเรื่องเดือดร้อนมาใส่ตัวเอง
หนีเสือปะจระเข้
สาวไส้ให้กากิน
ตาบอดได้แว่น
ความหมายสำนวน ตาบอดได้แว่น หมายถึง คนที่ได้รับสิ่งของใดๆ ที่ตนไม่มีทางจะได้ใช้หรือใช้สิ่งของนั้นๆให้เกิดประโยชน์กับตนเองได้ เปรียบเหมือนกับคนที่ตาบอดที่ไม่มีความสามารถในการมองเห็น แล้วได้แว่นสายตามา ซึ่งก็ไม่สามารถนำแว่นตาที่ได้มานั้นมาใช้สวมใส่ให้เกิดประโยชน์แก่ตัวเองได้เพราะไม่สามารถมองเห็น สำนวนนี้มีความหมายเดียวกันกับ คนหัวล้านได้หวี ซึ่งหวีคนหัวล้านได้ไปก็ไม่เกิดประโยชน์เหมือนกัน เพราะไม่มีผมจะให้หวีเพราะว่าหัวล้าน เส้นผมหมดจากหัวแล้ว
ตบหัวแล้วลูบหลัง
สำนวนนี้หมายถึง การกระทำหรือพูดให้กระทบกระเทือนใจในตอนเเรก แล้วกลับทำหรือพูดเป็นการปลอบใจในภายหลัง การใช้สำนวนนี้ส่วนมากจะเป็นผู้มีอายุมากกว่ามักจะใช้กับผู้ที่อายุน้อยกว่า หรือผู้มีอำนาจและตำแหน่งเหนือกว่าจะใช้กับผู้ที่มีตำแหน่งด้อยกว่า เช่นดุด่าว่ากล่าวตำหนิอย่างรุนแรง ได้สักพักก็กลับมาพูดดีในภายหลัง
ตำน้ำพริกละลายแม่น้ำ
ความหมายสำนวนนี้คือ การกระทำอะไรสักอย่างที่ไม่เหมาะสมหรือไม่ได้สมดุลกันทำให้ผลที่ได้รับสูญเปล่าไม่ทำให้เกิดประโยชน์อะไรขึ้นมาได้ เช่นลงทุนเล็กน้อยเพื่อทำงานใหญ่ ซึ่งต้องใช้เงินมาก ๆ ย่อมไม่อาจสำเร็จได้ง่าย ต้องสูญทุนไปเปล่า ๆ ก็เหมือนกับการตำน้ำพริกเพียงครกเดียว แล้วนำไปละลายในแม่น้ำ ก็ไม่ทำให้เกิดรสชาติอะไรขึ้นมาได้ สูญเสียน้ำพริกไปอย่างเปล่าประโยชน์
แพะรับบาป
สำนวนความหมาย แพะรับบาป หมายถึงคนผู้รับกรรมแทนการกระทำของผู้อื่น ทั้งๆที่ตัวเองไม่ได้มีส่วนเกี่ยวข้องกับการกระทำใดๆนั้นเลยแต่ต้องมารับกรรมแทน อาจจะเกิดจากการถูกกลั่นแกล้งให้ร้ายป้ายสีสร้างหลักฐานอันเป็นเท็จอันมีเหตุให้เชื่อว่ากระทำผิด หรืออยู่ในเหตุการณ์โดยไม่รู้เนื้อรู้ตัว
จับปูใส่กระด้ง
ความหมายสำนวนนี้ ใช้กับเด็กเล็กที่ซุกซนที่ไม่ยอมอยู่นิ่งหรืออยู่กับที่ แม้บังคับให้อยู่ในระเบียบอย่างไรก็สามารถทำได้ เหมือนกับธรรมชาติของปูมักไม่คอยจะอยู่นิ่งเมื่อจับไปวางตรงไหน มันก็พยายามจะไต่ไปไต่มาอยู่ตลอด แม้จะจับไปใส่ไว้ในกระด้ง ปูก็จะไต่ออกมานอกกระด้งจนได้ เด็กโดยทั่วๆไปก็จะซุกซนไม่อยู่นิ่งเป็นปกติอยู่แล้ว การบังคับเด็กให้อยู่ในระเบียบวินัยอยู่กับที ก็ไม่ต่างกับการจับปูมาใส่กระด้ง
ปากหวานก้นเปรี้ยว
ความหมายสำนวนนี้หมายถึง คนที่พูดจาอ่อนหวาน แต่ไม่จริงใจ พูดดีต่อหน้าลับหลังกลับนินทาให้ร้าย คนในลักษณะเช่นนี้ถ้าหลีกเลี่ยงได้ก็เป็นการดี เหมือนคนโบราณกล่าวว่าปากหวานเหมือนกับตาลปนน้ำอ้อย แต่ในข้างในเหมือนมีน้ำกรดที่ที่จะเผาไหม้และทำลายเราได้ทุกเวลา
สิบปากว่าไม่เท่าตาเห็น
ดูช้างให้ดูหาง ดูนางให้ดูแม่
สํานวนนี้มีความหมายว่าการเลือกผู้หญิงที่จะเป็นคู่ครองหรือภรรยานั้นว่าจะเป็นคนแบบไหนอย่างไร ให้ดูจากแม่ของผู้หญิงคนนั้นเป็นตัวอย่าง เพราะลูกสาวจะอยู่ใกล้ชิดและได้รับการอบรมจากแม่ ถ้าแม่เป็นคนสุภาพเรียบร้อย พูดจาไพเราะ ผู้หญิงคนนั้นก็จะสุภาพเรียบร้อยเหมือนแม่ โดยใช้วิธีเปรียบเทียบกับการดูลักษณะของช้างที่มีลักษณะดี ดูสวยงามและแข็งแรง หางช้างต้องตรงยาวขนที่ปลายหางเป็นพุ่ม ตรงปลายพุ่มแหลมรูปทรงคล้ายดอกบัวตูม เมื่อโบกหางไปมาจะเห็นรูปดอกบัวสวยงาม ส่วนลักษณะช้างที่มีลักษณะไม่ดี หางจะคดหรือหักงอ สั้นหรือยาวเกินไป พู่ขนหางบางหรือแหว่งเป็นหย่อม จึงเป็นที่มาของสำนวน ดูช้างให้ดูหางดูนางให้ดูแม่
จับแพะชนแกะ
ไข่ในหิน
ความหมายสำนวนนี้หมายถึง ของที่ต้องระมัดระวังทะนุถนอมและหวงอย่างยิ่ง ไม่ยอมให้ไครมา ทำอันตรายเด็ดขาดหรือเข้ามาเกี่ยวข้องได้โดยง่าย เช่น พ่อแม่ที่มีลูกสาวคนเดียวที่ทั้งสวยและน่ารักจึงไม่ยอมให้ใครได้เข้ามาจีบได้โดยง่ายเพราะเพราะหวงและดูแลลูกสาวไม่ให้คลาดสายตา จึงไม่มีใครกล้าเข้ามาจีบเพราะแม่หวงอย่างกับไข่ในหินเลยทีเดียว หนุ่มๆต่างก็กลัวและไม่กล้าฝ่าด่านของพ่อแม่
